Czym jest ból?

Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu definiuje ból jako „nieprzyjemne zmysłowe i emocjonalne doświadczenie związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanki, lub opisane w kategoriach takiego uszkodzenia”.

Która cześć mózgu odpowiada za ból?

Nie ma jednej części mózgu odpowiedzialnej za odczuwanie bólu, ważną rolę odgrywa wyspa, która czasami klasyfikowana jest jako osobny, piąty płat mózgu oraz zakręt obręczy odpowiadający za emocje.

W sumie odkryto co najmniej 16 różnych ośrodków przetwarzających czuciowe lub emocjonalne aspekty bólu. W bólu przewlekłym równie ważna jest odpowiedź na stres ze strony układu hormonalnego, za który odpowiada ścieżka przekazu informacji między podwzgórzem-przysadką-nadnerczem, a także układu współczulnego, który odpowiada za reakcję walcz-lub-uciekaj.

Reakcje na negatywne emocje w fibromialgii

Fizjologiczna reakcja na stres nie funkcjonuje prawidłowo u pacjentów z przewlekłymi zespołami bólu i zmęczenia, w tym właśnie z fibromialgią. Silne emocje, zarówno negatywne (np. gniew i lęk), jak i pozytywne (np. euforia), oraz inne niepożądane czynniki psychologiczne (np. uczucie braku kontroli, negatywne przekonania i pesymizm) mogą działać jako stresory i nasilać objawy fibromialgii.

Wykazano również, że negatywne emocje, takie jak gniew i smutek, bezpośrednio wzmacniają ból u kobiet z fibromialgią, dlatego ważną częścią kuracji jest psychoterapia.

U części chorych stres dominuje w obrazie choroby, prowadząc do błędnego koła hormonalnego, które przyczynia się do objawów grypopodobnych, obniżonego nastroju, zmęczenia, bólów mięśniowych, gorszego funkcjonowania poznawczego i słabego snu.

Elementy biologiczne stresu

Ważnymi elementami biologicznymi są tu cytokiny prozapalne (w uproszczeniu hormony układu odpornościowego), oś stresu podwzgórze-przysadka-nadnercza, inne osie hormonalne oraz autonomiczny układ nerwowy (regulujący aktywność organizmu niezależną od naszej woli). Uważa się również, że obniżony poziom hormonu wzrostu przyczynia się do objawów fibromialgii u kobiet.

Z czego może wynikać ból u pacjentów z fibromialgią?

Ból u pacjentów z fibromialgią wynika częściowo z uogólnionego obniżenia progu odczuwania bólu, zmniejszenia różnicy między bodźcem czuciowym a bólowym (np. dotyk, ciepło, zimno) oraz obniżonego progu tolerancji bólu. Skutkiem tego zjawiska jest unikanie przez pacjentów nadmiernej stymulacji w postaci silnych bodźców: hałasu, silnego światła, mroźnego wiatru, upałów.

Zjawiska te można zbadać naukowo, sprawdzając reakcje na bodźce bólowe podczas badania w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym. U podstawy obniżonego progu bólu leży zmienione przetwarzanie bodźców bólowych w mózgu – zespół wrażliwości środkowej. W przypadku fibromialgii do tych zaburzeń zaliczają się:

  • nadmiar neuroprzekaźników pobudzających (probólowych, np. substancja P, glutamina)
  • niski poziom neuroprzekaźników hamujących ból (np. serotoniny i noradrenaliny)
  • zmieniona aktywność przeciwbólowa endogennych opioidów, np. endorfiny
  • zaburzenia układu dopaminergicznego.

Opracował lek. Albert Jeznach, zweryfikowała lek. Monika Siwińska