Co pookazują najnowsze badania?

Jednym z obiecujących, choć wciąż nie w pełni zbadanych podejść w leczeniu fibromialgii, jest suplementacja kreatyną. Ten popularny suplement, znany głównie wśród sportowców, może mieć zaskakujący potencjał w łagodzeniu objawów fibromialgii. W niniejszym artykule przybliżymy, czym jest fibromialgia, jak działa kreatyna w organizmie oraz jakie korzyści może przynieść jej stosowanie osobom cierpiącym na tę przewlekłą chorobę.

Czym jest kreatyna?

Kreatyna jest związkiem organicznym naturalnie występującym w organizmie człowieka, syntetyzowanym głównie w wątrobie, nerkach i trzustce z różnych aminokwasów. Około 95-98% kreatyny w organizmie znajduje się w mięśniach szkieletowych (pod postacią fosfokreatyny), która stanowi rezerwę energetyczną dla mięśni.

Mechanizm Działania Kreatyny

Kreatyna odgrywa kluczową rolę w produkcji adenozynotrifosforanu (ATP) czyli podstawowego źródła energii dla komórek organizmu. Fosfokreatyna (PCr) może szybko przekształcić adenozynodifosforanu (ADP) w ATP, co jest szczególnie istotne podczas intensywnego wysiłku fizycznego. Ten mechanizm pozwala na utrzymanie odpowiedniego poziomu energii w komórkach.

Poza znanym wpływem na funkcje mięśni, kreatyna odgrywa również istotną rolę w metabolizmie energetycznym mózgu. Badania sugerują, że suplementacja kreatyną może poprawiać funkcje poznawcze, pamięć oraz wpływać na nastrój, szczególnie u osób starszych lub młodszych z niedoborami tego związku.

Kreatyna w Leczeniu Fibromialgii - Co Mówią Badania?

Rosnąca liczba badań sugeruje, że kreatyna może mieć korzystny wpływ na objawy fibromialgii. Jednym z kluczowych badań jest otwarte badanie kliniczne, w którym 30 pacjentów z fibromialgią otrzymywało monohydrat kreatyny jako dodatek do istniejących terapii przez okres 8 tygodni.

Obiecujące Wyniki Badań

Po 8 tygodniach suplementacji kreatyną zaobserwowano znaczącą poprawę w parametrach odzwierciedlających nasilenie fibromialgii, jakość życia i snu, niepełnosprawność oraz ból. Co istotne, po zaprzestaniu suplementacji kreatyną przez 4 tygodnie, wyniki te uległy pogorszeniu, co sugeruje, że kreatyna może być skuteczna tylko przy ciągłym stosowaniu.

Badania z wykorzystaniem spektroskopii rezonansu magnetycznego (MRS) wykazały, że pacjenci z fibromialgią mają niższe poziomy fosfokreatyny (PCr) w określonych obszarach mózgu, w tym w przedniej części kory obręczy (ACC) i prawej wyspie, w porównaniu do zdrowych osób. Te nieprawidłowości w metabolizmie energetycznym mózgu mogą przyczyniać się do objawów fibromialgii, takich jak ból, zmęczenie i zaburzenia funkcji poznawczych.

Wpływ na objawy fibromialgii

Interesujące są również odkrycia dotyczące korelacji między poziomami kreatyny a objawami fibromialgii. Badania wykazały negatywne korelacje między poziomami kreatyny w określonych obszarach mózgu a:

  • Ogólnym poziomem bólu
  • Afektywnym poziomem bólu
  • Poziomem stresu
  • Objawami zespołu stresu pourazowego (PTSD)

Te korelacje sugerują, że niedobory kreatyny mogą być związane z nasileniem objawów fibromialgii, a suplementacja kreatyną może potencjalnie łagodzić te objawy poprzez poprawę metabolizmu energetycznego mózgu.

Mechanizm Wpływu Kreatyny na Objawy Fibromialgii

Jak kreatyna może wpływać na objawy fibromialgii? Istnieje kilka potencjalnych mechanizmów, które mogą wyjaśniać korzystny wpływ suplementacji kreatyną na osoby z fibromialgią.

Poprawa Metabolizmu Energetycznego Mózgu

Jednym z kluczowych mechanizmów może być poprawa metabolizmu energetycznego mózgu. Badania wykazały, że u pacjentów z fibromialgią występują nieprawidłowości w poziomach metabolitów energetycznych w określonych obszarach mózgu, w tym kreatyny i fosfokreatyny. Suplementacja kreatyną może uzupełniać te niedobory i poprawiać produkcję energii w komórkach nerwowych, co może łagodzić objawy takie jak zmęczenie, zaburzenia poznawcze i ból.

Wpływ na Neuroprzekaźniki i Percepcję Bólu

Kreatyna może również wpływać na neuroprzekaźniki zaangażowane w percepcję bólu, takie jak glutaminian. Badania z wykorzystaniem spektroskopii rezonansu magnetycznego wykazały, że poziomy glutaminianu w wyspie są związane z poprawą w różnych domenach bólu u pacjentów z fibromialgią. Suplementacja kreatyną może modulować poziomy neuroprzekaźników i wpływać na przetwarzanie bólu w mózgu.

Działanie Przeciwzapalne

Fibromialgia jest często związana z przewlekłym stanem zapalnym o niskim stopniu nasilenia. Kreatyna wykazuje właściwości przeciwzapalne, które mogą przyczyniać się do łagodzenia objawów fibromialgii poprzez redukcję stanu zapalnego w organizmie.

Praktyczne Wskazówki Dotyczące Suplementacji Kreatyną

Dla osób z fibromialgią rozważających suplementację kreatyną, ważne jest, aby podejść do tego tematu w sposób świadomy i odpowiedzialny. Oto kilka praktycznych wskazówek:

Wybór Odpowiedniego Produktu

Monohydrat kreatyny jest najlepiej przebadaną i najczęściej stosowaną formą kreatyny. Warto wybierać produkty od renomowanych producentów, które przeszły badania na czystość i jakość. Kreatyna w postaci proszku jest zwykle tańsza i łatwiejsza do dawkowania niż w formie kapsułek.

Dawkowanie

Typowy protokół suplementacji kreatyną obejmuje fazę ładowania (około 20 g dziennie przez 5-7 dni, podzielone na 4 dawki) a następnie fazę podtrzymującą (3-5 g dziennie). Jednak dla osób z fibromialgią, które mogą być bardziej wrażliwe na zmiany w organizmie, zaleca się rozpoczęcie od małych dawek (3-5 g dziennie) bez fazy ładowania i obserwowanie reakcji organizmu.

Nawodnienie

Kreatyna zwiększa zatrzymywanie wody w mięśniach, dlatego ważne jest odpowiednie nawodnienie podczas suplementacji. Zaleca się picie większej ilości wody niż zwykle, co może pomóc uniknąć potencjalnych efektów ubocznych, takich jak skurcze mięśni czy problemy żołądkowo-jelitowe.

Potencjalne Korzyści i Ograniczenia Suplementacji Kreatyną

Suplementacja kreatyną może przynieść osobom z fibromialgią kilka potencjalnych korzyści, ale ma również pewne ograniczenia, o których warto wiedzieć.

Potencjalne Korzyści

  1. Zmniejszenie bólu: Badania sugerują, że kreatyna może przyczyniać się do zmniejszenia bólu u osób z fibromialgią poprzez wpływ na metabolizm energetyczny mózgu i mechanizmy przetwarzania bólu.
  2. Poprawa jakości życia i snu: Suplementacja kreatyną wiązała się z poprawą jakości życia i snu u pacjentów z fibromialgią, co może znacząco wpływać na ogólne samopoczucie.
  3. Zmniejszenie zmęczenia: Kreatyna może poprawiać produkcję energii w komórkach, co może prowadzić do zmniejszenia zmęczenia - jednego z głównych objawów fibromialgii.
  4. Poprawa funkcji poznawczych: Osoby z fibromialgią często doświadczają zaburzeń poznawczych, takich jak problemy z pamięcią i koncentracją. Kreatyna może poprawiać funkcje poznawcze poprzez optymalizację metabolizmu energetycznego mózgu.

Ograniczenia i Możliwe Efekty Uboczne

  1. Ograniczone dane kliniczne: Pomimo obiecujących wyników, liczba badań dotyczących wpływu kreatyny na fibromialgię jest nadal ograniczona, a dostępne badania mają pewne ograniczenia metodologiczne, takie jak mała liczba uczestników.
  2. Konieczność ciągłej suplementacji: Badania sugerują, że korzyści z suplementacji kreatyną utrzymują się tylko podczas jej stosowania. Po zaprzestaniu suplementacji wyniki zazwyczaj wracają do poziomu wyjściowego.
  3. Potencjalne efekty uboczne: Choć kreatyna jest uważana za bezpieczny suplement, niektóre osoby mogą doświadczać efektów ubocznych, takich jak problemy żołądkowo-jelitowe, zatrzymanie wody czy skurcze mięśni. Osoby z chorobami nerek powinny zachować szczególną ostrożność.
  4. Interakcje z lekami: Kreatyna może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, w tym z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, które są często stosowane w leczeniu fibromialgii.

Podsumowanie

Suplementacja kreatyną stanowi obiecującą opcję wspomagającą w kompleksowym podejściu do leczenia fibromialgii. Badania sugerują, że może ona przyczyniać się do zmniejszenia bólu, poprawy jakości życia i snu, zmniejszenia zmęczenia oraz poprawy funkcji poznawczych u osób z fibromialgią.

Mechanizmy, poprzez które kreatyna może wpływać na objawy fibromialgii, obejmują poprawę metabolizmu energetycznego mózgu, modulację neuroprzekaźników zaangażowanych w percepcję bólu oraz działanie przeciwzapalne. Te mechanizmy są zgodne z aktualnymi teoriami dotyczącymi patofizjologii fibromialgii, która jest uważana za zaburzenie ośrodkowego układu nerwowego z towarzyszącym dyskomfortem w układzie mięśniowo-szkieletowym.

Ważne jest jednak, aby traktować suplementację kreatyną jako potencjalny element szerszego, wielodyscyplinarnego podejścia do leczenia fibromialgii, które może obejmować również farmakoterapię, terapię fizyczną, psychologiczną, techniki relaksacyjne oraz modyfikacje stylu życia. Przed rozpoczęciem suplementacji kreatyną zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który może ocenić potencjalne korzyści i ryzyko w indywidualnym przypadku.

Potrzebne są dalsze, większe i dobrze zaprojektowane badania kliniczne, aby potwierdzić skuteczność i bezpieczeństwo długotrwałej suplementacji kreatyną u pacjentów z fibromialgią oraz zidentyfikować podgrupy pacjentów, którzy mogą odnieść największe korzyści z tej interwencji.

Bibliografia

Alentorn-Geli, E., Padilla, J., Moras, G., Lázaro Haro, C. i Fernández-Solà, J. (2008) 'Six weeks of whole-body vibration exercise improves pain and fatigue in women with fibromyalgia', Journal of Alternative and Complementary Medicine, 14(8), s. 975-981. DOI: 10.1089/acm.2008.0050

Amris, K., Jespersen, A. i Bliddal, H. (2010) 'Self-reported somatosensory symptoms of neuropathic pain in fibromyalgia and chronic widespread pain correlate with tender point count and pressure-pain thresholds', Pain, 151(3), s. 664-669. DOI: 10.1016/j.pain.2010.08.023

Bennett, R.M., Friend, R., Jones, K.D., Ward, R., Han, B.K. i Ross, R.L. (2009) 'The Revised Fibromyalgia Impact Questionnaire (FIQR): validation and psychometric properties', Arthritis Research & Therapy, 11(4), R120. DOI: 10.1186/ar2783

Busch, A.J., Barber, K.A., Overend, T.J., Peloso, P.M. i Schachter, C.L. (2007) 'Exercise for treating fibromyalgia syndrome', Cochrane Database of Systematic Reviews, (4), CD003786. DOI: 10.1002/14651858.CD003786.pub2

Clauw, D.J. (2014) 'Fibromyalgia: a clinical review', JAMA, 311(15), s. 1547-1555. DOI: 10.1001/jama.2014.3266

Gerdle, B., Söderberg, K., Salvador Puigvert, L., Rosendal, L. i Larsson, B. (2010) 'Increased interstitial concentrations of pyruvate and lactate in the trapezius muscle of patients with fibromyalgia: a microdialysis study', Journal of Rehabilitation Medicine, 42(7), s. 679-687. DOI: 10.2340/16501977-0581

Harris, R.E., Sundgren, P.C., Craig, A.D., Kirshenbaum, E., Sen, A., Napadow, V. i Clauw, D.J. (2009) 'Dynamic levels of glutamate within the insula are associated with improvements in multiple pain domains in fibromyalgia', Arthritis & Rheumatism, 60(3), s. 903-907. DOI: 10.1002/art.24229

Kreider, R.B., Kalman, D.S., Antonio, J., Ziegenfuss, T.N., Wildman, R., Collins, R., Candow, D.G., Kleiner, S.M., Almada, A.L. i Lopez, H.L. (2017) 'International Society of Sports Nutrition position stand: safety and efficacy of creatine supplementation in exercise, sport, and medicine', Journal of the International Society of Sports Nutrition, 14, 18. DOI: 10.1186/s12970-017-0173-z

Macfarlane, G.J., Kronisch, C., Dean, L.E., Atzeni, F., Häuser, W., Fluß, E., Choy, E., Kosek, E., Amris, K., Branco, J., Dincer, F., Leino-Arjas, P., Longley, K., McCarthy, G.M., Makri, S., Perrot, S., Sarzi-Puttini, P., Taylor, A. i Jones, G.T. (2017) 'EULAR revised recommendations for the management of fibromyalgia', Annals of the Rheumatic Diseases, 76(2), s. 318-328. DOI: 10.1136/annrheumdis-2016-209724

Walitt, B., Nahin, R.L., Katz, R.S., Bergman, M.J. i Wolfe, F. (2015) 'The Prevalence and Characteristics of Fibromyalgia in the 2012 National Health Interview Survey', PLoS One, 10(9), e0138024. DOI: 10.1371/journal.pone.0138024