Zespół Młodzieńczej Fibromialgii
Fibromialgia, a właściwie zespół młodzieńczej fibromialgii (JMF) jest to charakteryzująca się występowaniem rozlanego bólu obejmującego duży obszar (ból całego człowieka) ciało człowieka, o charakterze przewlekłym. Typowe jest występowanie wielu tkliwych punktów na ciele. Dodatkowo współtowarzyszą liczne dolegliwości takie jak przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu, depresja, zaburzenia lękowe, ADHD, bóle głowy, bóle brzucha, czy zespół jelita drażliwego.
Występowanie wśród populacji pediatrycznej szacuje się na 1,2-6,2% na świecie (brak danych dla Polski). Choroba występuje częściej u dziewczynek, a najczęściej diagnozowana jest w wieku nastoletnim — szczyt zachorowań przypada na 13-15 rok życia.
Choroba występuje częściej u dziewczynek, aczkolwiek u chłopców wiąże się z gorszym funkcjonowaniem i obniżeniem jakości życia.
Trudność w rozpoznaniu
Trudnością w rozpoznaniu choroby są jej niecharakterystyczne objawy, które można przypisać innym jednostkom oraz subiektywność zgłaszanych przez pacjentów objawów.
Przyczyny są nieznane. Pojawienie się choroby nierzadko poprzedzają uraz, choroba lub wydarzenie stresowe. Dużą rolę odgrywają też czynniki psychospołeczne, takie jak współwystępowanie zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, a także nieprawidłowa struktura rodzinna.
Często u pacjentów z fibromialgią obserwuje się historię przewlekłego bólu w rodzinie. Istnieje kilka hipotez tłumaczących patomechanizmy prowadzące do wystąpienia tej choroby, wśród których wymienia się między innymi nieprawidłowości ośrodkowych mechanizmów powstawania bólu, zaburzenia transmisji bólu na różnych poziomach, zaburzenia snu wolnofalowego, prowadzące wtórnie do zaburzeń w wydzielaniu hormonów.
Istotny jest wpływ tej jednostki na rozwój psychospołeczny dzieci, choroba ma charakter izolujący, często ogranicza normalne życie dzieci, ich aktywność, wpływa na absencję w szkole, co może prowadzić wtórnie do izolacji i wykluczenie dzieci.
Jak postawić rozpoznanie?
Dlatego tak ważna jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniej terapii.
Rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych. Konieczne jest wykluczenie innych przyczyn występujących dolegliwości. U dzieci stosuje się kryteria Yunusa i Masiego z 1985 roku. Wymieniono w nich kryterium czasowe i lokalizacyjne:
Ból ma charakter uogólniony — występuje w ponad 3 obszarach i utrzymuje się przez ponad 3 miesiące.
Ponadto ocenia się występowanie tzw. punktów tkliwych odpowiadających miejscom przyczepów ścięgien lub ich przebiegowi; minimum 5 z 18 opisanych punktów (u dorosłych jest to minimum 11). Dodatkowo spełnienie 3 mniejszych kryteriów, wśród których wymienia się: przewlekły niepokój, zmęczenie, pogorszenie jakości snu, subiektywnie odczuwane obrzęki tkanek miękkich, zespół jelita drażliwego, zmiana nasilenia bólu pod wpływem stresu, zmiana nasilenia bólu pod wpływem czynników związanych z pogodą, drętwienia.
U pacjentów w wieku nastoletnim można stosować kryteria ACR 2010 stosowane u osób dorosłych, gdzie wyeliminowano badanie punktów tkliwych, a główny nacisk położono na występowanie objawów i zgłaszane przez pacjentów dolegliwości. Ponadto zawiera ona też listę 41 dolegliwości współtowarzyszących fibromialgii. Dodatkowo podobnie jak kryteria wcześniejsze kryteria z 1985 roku nowe kryteria wymagają wykluczenia innych przyczyn obecności przewlekłego bólu.
Ze względu na niespecyficzne objawy, które dotykają wielu układów, pacjenci często diagnozowani są w ośrodkach reumatologii dziecięcej, pierwotnie skierowani z podejrzeniem innej choroby.
Warto wspomnieć o roli pediatry/lekarza rodzinnego w diagnostyce tak złożonego zespołu bólowego. Ze względu na obraz i niespecyficzne objawy nie jest to łatwe zadanie.
Trudnością diagnostyczną może być odróżnienie zaostrzenia choroby podstawowej a współistnienia tej choroby z fibromialgią. Jest to ważne, ponieważ w fibromialgii konieczne jest wielospecjalistyczna opieka, a leczenie farmakologiczne ma drugorzędowe znaczenie.
Pacjenci wymagają kompleksowej i zindywidualizowanej opieki angażującej specjalistów z wielu dziedzin. Idealnym rozwiązaniem byłoby istnienie opieka wielospecjalistycznych zespołów leczenia bólu, koordynowanych przez lekarza pediatrę.
W leczeniu tej choroby u dzieci stosuje się fizjoterapię, ćwiczenia fizyczne, psychoterapię oraz terapię rodzinną. Farmakoterapia ma drugorzędne znaczenie. Nierzadko współwystępowanie objawów ze strony innych układów, niezwiązanych z układem mięśniowo-szkieletowym, może wymagać pomocy specjalistów, takich jak neurolog, gastroenterolog, czy kardiolog.
Źródła: De Sanctis V, Abbasciano V, Soliman AT, Soliman N, Di Maio S, Fiscina B, Kattamis C. The juvenile fibromyalgia syndrome (JFMS): a poorly defined disorder. Acta Biomed. 2019 Jan 23;90(1):134-148. doi: 10.23750/abm.v90i1.8141. PMID: 30889168; PMCID: PMC6502146.
Coles, M.L., Uziel, Y. Juvenile primary fibromyalgia syndrome: A Review- Treatment and Prognosis. Pediatr Rheumatol 19, 74 (2021). https://doi.org/10.1186/s12969-021-00529-x
https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.87.9.2.
Opracowała Aleksandra Pankiewicz, zweryfikował Albert Jeznach.